Waardigheid, lijden en schoonheid

Ik prijs mezelf gelukkig omdat ik op loopafstand van de bijbelse beeldentuin in mijn woonplaats Hoofddorp woon. (Ik prijs mezelf gelukkig om nog 999 andere redenen). Afgelopen week ben ik er weer tweemaal geweest, één keer met een vriend en één keer met een camera – in zekere zin ook een soort vriend. Deze plaats is voor mij van grote betekenis. Elke keer als ik er ben, word ik op een bepaalde manier aangesproken. Ook zijn er bij elk bezoek weer nieuwe zaken die mij in het oog springen.

Ik heb in de tuin en in de mooie Boekwinkel Het Kruispunt boeken mogen presenteren en auteurs mogen ontvangen. Altijd mocht ik rekenen op een vriendelijke ontvangst en na elk bezoek ga ik rijker naar huis met een boek meer en een heel klein beetje geld minder.

De beelden blijven staan, dat doen beelden gewoonlijk, maar de omgeving verandert met de seizoenen. Ook kan ik de beelden op tal van manieren vastleggen, vanuit verschillende perspectieven en afstanden. Weinigen kunnen zo strak poseren als standbeelden.

Wanneer de foto mislukt is, ligt dat nooit aan hen – waarschijnlijk is dan de fotograaf te onbekwaam of te bewogen. En omdat er bij elk beeld een bijzonder verhaal hoort, word ik zelf ook telkens weer stilgezet.

WAARDIGHEID

Na afgelopen week heb ik een paar woorden in mijn hoofd waarmee ik kan zeggen wat deze kunstwerken voor mij uitbeelden. Het belangrijkste woord is WAARDIGHEID. Ik zie dat bijvoorbeeld in de kleine, ontroerende beelden van de kruisweg (stadia van het kruis, achterin de tuin). Jezus wordt daar stap voor stap van zijn eer beroofd. Op het oog! Men neemt hem alles af behalve zijn waardigheid. Ga maar kijken, Karel Gomes laat het beeld voor beeld zien. Jezus bezwijkt een paar keer onder het gewicht van het zware kruis en krijgt gezelschap van Simon van Cyrene, een aangewezen vrijwilliger die hem helpt tillen. Dit wordt ook vermeld in de bijbel, maar er zijn ook figuren in de kruisweg die we uit de traditie kennen.

Het evangelische jongetje in mij begint dan tegen te sputteren (dat doen protestanten), maar de gemankeerde katholiek in mij lacht minzaam en stelt vast dat deze beeldenrij minder mensen laat zien dan er in werkelijkheid geweest zullen zijn.

De weg naar Golgotha hoorde bij de voorstelling. Het was een schandelijke vertoning, een afgang, een totale vernedering. En Jezus onderging dit allemaal en het zou respectloos zijn om niet stil te staan bij al die pijnlijke stappen. Natuurlijk waren er huilende en troostende vrouwen. Ongetwijfeld waren er onschuldige, verbaasde kinderen. Vanzelfsprekend waren er mannen die vonden dat het recht nu eenmaal zijn loop moest hebben en ‘zij konden er verder helaas ook niets meer aan doen.’ Ze deden ‘gewoon’ hun werk…

Ik meen dat veel gelovigen geneigd zijn om iets te snel door te schakelen van Goede Vrijdag naar Pasen – omdat dit zo’n vreugdevol feest is. Maar net zoals je pas echt bevrijdingsdag kunt vieren als je tenminste een minuut stil hebt gestaan tijdens de dodenherdenking (wat is een minuut?), zo kun je pas het licht van Pasen in je hart laten doorbreken wanneer het daar een tijdje diep donker is geweest. Je moet eerst Goede Vrijdag ondergaan voordat je de overweldigende blijdschap van Pasen kunt ervaren. Geen bergtop zonder dal.

LIJDEN

Naast de waardigheid is er voor mij nog een kernwoord: LIJDEN. We ontwijken het verdriet graag, want het mocht eens besmettelijk zijn. We zien op tegen ziekenbezoek en kijken uiteraard niet uit naar visite bij iemand die op een sterfbed ligt, maar iedereen die zich over z’n eigen weerstand heeft heengezet weet dat zo’n bezoek van grote betekenis is en dat je er, ontroerd en verdrietig, maar tegelijkertijd gesterkt en getroost vandaan kunt komen.

We leven in een tijd waarin we het ongeluk niet onder ogen willen zien. We hebben ons verzekerd tegen ellende en als iets niet meer werkt (een product, een relatie) dan gaan we gewoon op zoek naar iets of iemand anders.

We houden het niet meer uit met elkaar, terwijl echte liefde gaat groeien in tijden van moeite en verdriet. Denk maar na, kijk maar achterom: je stond het dichtst bij elkaar toen het leven zwaar was. Lijden hoort bij dit leven en het is wijs om dat te aanvaarden.

Niemand heeft de belofte gekregen dat het altijd voor de wind en heuveltje af zal gaan. We komen ook in de storm, we trekken ook door een woestijn – en in die tijden blijkt wat vertrouwen waard is en of je een reden hebt om hoopvol te blijven. Je zou haast vergeten dat de beeldentuin voor een groot deel ook een kerkhof is. En dat is gepast, want doden bewegen niet en elk graf verbeeldt wat geliefden hebben betekend – en blijven betekenen na het afscheid. Elk graf is een gedenkteken, een monument – in feite dus ook een beeld waar je met respect en ontroering bij stil mag staan.

SCHOONHEID

Het derde woord dat ik wil noemen is: SCHOONHEID. Er is een misvatting ontstaan in onze tijd en cultuur: iets is mooi wanneer het perfect, symmetrisch en ongeschonden is. Als we niet geheel voldoen aan deze merkwaardige eisen, dan grijpen we in. We laten dingen corrigeren (er zijn uiteraard omstandigheden waarin dat heel begrijpelijk en soms zelfs noodzakelijk is), we worden ontevreden wanneer ons hoofd, ons lijf en onze ledematen niet overeenkomen met het verknipte schoonheidsideaal van onze tijd. De jeugd is zo mooi – kinderen en jongeren – maar oudere mensen hebben hun eigen schoonheid, inclusief rimpels en grijze haren. De komende dagen zal ik nog wat foto’s delen die ik afgelopen week in de beeldentuin gemaakt heb. Vandaag kom ik niet gelijk met iets nieuws, maar kijk ik terug naar ‘beelden van beelden’ die ik eerder maakte. Want het is ook een eigentijds misverstand dat nieuw-nieuw-nieuw altijd mooier en beter is dan oud-oud-oud. Je kunt ze hier voor een belangrijk deel zien!

De meeste beelden in de bijbelse tuin in Hoofddorp zijn gemaakt door Karel Gomes (1930-2016). Ik mocht de kunstenaar een paar keer ontmoeten en ben een bewonderaar / liefhebber / promotor van zijn werk.