Geef mij één minuut met die demon

Een vader die in de rechtszaal hoort wat zijn dochters is aangedaan door een sportarts die schaamteloos misbruik van vertrouwen én misbruik van een groot aantal meisjes heeft gemaakt. Jarenlang kon de arts zijn gang gaan, maar nu is hij veroordeeld – 40 tot 175 jaar gevangenisstraf. Dat is veel, maar voor een woedende vader niet genoeg. Hij wilde hem zelf een minuut onder handen nemen en laten ervaren wat pijn en angst is. Begrijpen we dat? Honderd procent. Had de rechter hem een minuutje z’n gang moeten laten gaan? Natuurlijk niet.

Als vader heb ik respect voor deze man die als een beer voor z’n dochters wilde vechten. En als je naar de beelden kijkt dan was het slecht afgelopen voor die schriele sportarts in zijn oranje gevangenis-overall. Zover kwam het niet. Zijn advocaat sprong tussenbeide (precies wat een advocaat moet doen) en in no time werd de vader door veiligheidsmensen tegen de grond gewerkt, geboeid en weggeleid. De rechter, geschokt – uiteraard, voegt hem nog toe dat ze dit niet tolereert. De vader reageert met: “You have not lived through it, lady.”

De reactie van de vader is volstrekt begrijpelijk en ergens vind ik het mooi om te zien hoe zijn heilige verontwaardiging een uitweg zoekt. De dokter is kleiner en kwetsbaarder dan ooit – hij moet zich wezenloos geschrokken zijn. Z’n verdiende loon – denkt de vader in mij.

Maar… Hebben we de tijd van eigenrichting niet achter ons gelaten?

Wat was het goed dat slachtoffers de dader konden toespreken, hem in z’n gezicht konden zeggen hoezeer zij beschadigd waren door het misbruik. Wat was het goed ook om te zien hoe sterk en weerbaar deze jonge vrouwen nu zijn en hoe miezerig de misbruiker daar zat. Ik hoop dat de vrouwen hun gram gehaald hebben en dat het publiekelijk uiten van hun woede en pijn zal bijdragen aan hun herstel. Ook hoop ik dat mannen die niet van kinderen af kunnen blijven afgeschrikt worden door deze veroordeling – maar ik vrees dat het zo niet werkt.

We hebben onlangs een veroordeelde in het internationale gerechtshof in Den Haag gezien die ter plekke gif innam en zijn eigen doodstraf voltrok. Schokkend. Maar deze daad roept bij mij geen enkele bewondering op. De man zal vergeten worden en – als je het mij vraagt – ook nog voor een Rechter verschijnen die dwars door hem heen kijkt.

Ik kan me voorstellen dat mensen eigen rechter spelen. Een impulsieve daad uit woede, onmacht, wraak of een combinatie daarvan. Maar de Amerikaanse rechter – die de actie van de vader veroordeelde zonder hem een straf op te leggen – maakte wel duidelijk dat we in de rechtspraak niet terug kunnen gaan naar ‘oog om oog en tand om tand’. Die fase hebben we in de beschaving achter ons gelaten.

“An eye for an eye only ends up making the whole world blind”, schijnt Gandhi gezegd te hebben.

Vrouwe Justitia is ‘geblinddoekt’ – zij moet onbevooroordeeld de feiten aanhoren en dan een wijs en rechtvaardig oordeel vellen. Iedereen heeft recht op een advocaat – iemand die tussenbeide kan treden – óók als je schuldig bent. Dit is een bescherming tegen willekeur en rechterlijke dwalingen – nooit waterdicht, maar wel zo eerlijk en beschaafd mogelijk.

Rond de #metoo ophef bleek ook dat mensen (terecht of ten ontechte?) publiekelijk in de schandpaal werden gezet. Voor ons gevoel kan dat heel aangenaam zijn, het is immers prettig wanneer schurken ontmaskerd worden. Alleen is iemand in onze rechtsstaat onschuldig totdat het tegendeel gebleken is en de rechter een veroordeling heeft uitgesproken. Hadden we het stadium van publieke berechting en trial by media collectief niet achter ons gelaten in democratische rechtsstaten?

Door de macht van sociale media is er opnieuw een situatie gegroeid waarbij individuen (maar ook partijen, groepen) publiekelijk ‘gestenigd’ worden – met woorden, maar toch… Het geeft een gevoel van opluchting en genoegdoening – maar er zit ook bijna altijd een onsmakelijke kant aan die naar sensatiezucht, heksenjacht, schandpalen, hooivorken en brandstapels ruikt.

Dus: een kloppend hart voor de vader die de dader naar de strot wil vliegen vanwege het grote onrecht dat zijn dochters is aangedaan. Maar ook een nuchter verstand dat ons eraan herinnert dat dit niet de wijze weg voor een geordende samenleving is. Hier hebben wij de onafhankelijke rechtspraak voor. En natuurlijk weet de vader dat ook wel. Anderzijds, de dader heeft sowieso geen leven meer. Met zijn bekendheid en strafblad is hij ook binnen de gevangenis niet meer veilig. Spijt komt zoals gewoonlijk te laat.