Beelden van vlees en bloed

De beelden van beelden die werden neergehaald en vervangen riepen herinneringen bij mij op. Je moet weten: ik ben een man van woorden, maar ik ben óók een beelddenker. Ik zie een foto en de beeldbank in mijn hoofd gaat aan het werk. Een vergelijkbaar beeld wordt opgediept en mijn associatieve brein gaat met mijn indrukken aan de haal. Wat is er mis met de beelden die van hun sokkel getrokken worden? Oude helden vallen in ongenade. De geschiedenis verandert niet, ons beeld van de geschiedenis wijzigt. En dat is altijd al zo geweest. Noem het voortschrijdend inzicht, wijs het af als de waan van de dag, ook jouw inzichten zijn denkbeelden van dit moment.

In Bristol stond een beeld van slavenhandelaar Edward Colston (1636–1721), in 1895 vervaardigd door beeldhouwer John Cassidy. Demonstranten van Black Lives Matter trokken het beeld van de sokkel en dumpten het in het water. Beeldenstorm 2020. Edward Colston werd herdacht en in ere gehouden vanwege zijn filantropische werk voor de stad. Maar zijn rijkdom was voor een belangrijk deel vergaard door slavenhandel voor de Royal Africa Company – Colston had 40 schepen bestemd voor slavenhandel. Mannen vrouwen en kinderen werden in die tijd met de afkorting ‘RAC’ op hun borst gebrandmerkt. Sta daar even bij stil.

Onstuitbare woede en heilige verontwaardiging

Met het geld dat Colston verdiende zorgde hij in Bristol voor enige welvaart. Slavenhandel was voor zijn tijdgenoten in die plaats geen issue, tot de jaren 90 van de vorige eeuw maakte niemand zich al te druk over dit verleden van de ‘local hero’. Maar tijden veranderen en dat geldt ook voor denkbeelden. Een donkere man, George Floyd, beelddrager van zijn Maker, werd aan de andere kant van de oceaan omver getrokken. Hij verloor zijn leven door bruut geweld. De beelden van deze gebeurtenis gingen de wereld over en riepen onstuitbare woede en heilige verontwaardiging op. En al die boosheid moet afgereageerd worden.

In Bristol was het oude beeld van Edward Colston aan de beurt. En deze week verscheen er op de sokkel plots een nieuw beeld van een donkere vrouw (lees hier – bijvoorbeeld). Dat doet mij denken: hoeveel beelden van donkere vrouwen ken jij? Zelf zal ik morgen twee voorbeelden geven. Uit mijn eigen woonplaats!

Laurens Janszoon Coster – Haarlems local hero

Haarlem is mijn vorige woonplaats – en blijft altijd ‘mijn stad’. Op de Grote markt staat een beeld van boekdrukkunst-pionier Laurens Janszoon Coster. “De uitvinder van de boekdrukkunst” – zo vinden de Haarlemmers. De rest van de wereld leeft nog in de veronderstelling dat Johannes Gutenberg deze eer verdient. Ik ken 4 Haarlemse beelden die zijn opgericht ter ere van Laurens Janszoon Coster. Weet jij toevallig ook waar zij staan?

Lege sokkel

Twee grote mannen, gegoten in brons, twee mooie vrouwen van vlees en bloed die voor korte tijd hun positie innemen. Activiste Jen Reid maakte een vuist tegen onrecht en verrees deze week als standbeeld op de lege sokkel van Colston. Het bleek van korte duur want de plaatselijke autoriteiten hebben het werk binnen 24 uur verwijderd. Dan hadden de demonstranten toch meer geduld!

Ik denk niet dat Laurens Janszoon Coster ooit van de Grote Markt verdwijnt. Bij mijn weten heeft de beste man geen dingen gedaan waarvoor hij alsnog zou moeten boeten. Hij leefde wel in de tijd van de beeldenstorm en zijn drukwerk zorgde voor verspreiding van nieuwe denkbeelden. Razendsnel – voor die dagen. En de nieuwe inzichten brachten mensen ertoe het recht in eigen hand te nemen. Beelden moesten wijken, maar veel erger dan dat: talloze mensen werden het slachtoffer van geweld. Het beeld van ‘Lautje’ op de Grote Markt is van 1856 en werk van Louis Royer/M.G. Tétar van Elven. Het beeld van Anne-Marie is vastgelegd door ondergetekende en is origineel werk van de Schepper. Wat ook jouw denkbeelden zijn over activisme, kunst, monumentenzorg, geschiedenis en toekomst… Denk vandaag eens na over de vraag: welk beeld is kostbaar, uniek, beeldschoon en onvervangbaar? De mannen gegoten in brons of de kwetsbare mensen van vlees en bloed?

Anne-Marie poseerde destijds ook voor mijn camera aan de voet van een abstract beeld dat door veel muggen wat minder gewaardeerd wordt dan ‘Lautje’: de ‘Zonnevechter’ – een beeld van een mythische figuur, werk van de Limburgse beeldhouwer Arthur Spronken die tot zijn laatste snik gestreden heeft om zijn beeld in het hart van Haarlem te houden. En dat is gelukt, zij het dat het werk in een miezerige waterbak geplaatst is die meer wegheeft van een afvoerputje dan van de glorieuze fontein die Spronken voor ogen had. Hoe kijken we over een paar eeuwen naar dit beeld? En als we dan toch aan het associëren zijn: het monument voor Laurens Janszoon Coster is natuurlijk ook een beeld ter ere van de vrijheid van drukpers / meningsuiting. En als je de huidige profielfoto van Anne-Marie Bakker aandachtig bekijkt (zie hierboven) dan ga je denken dat we dit allemaal vooraf afgesproken hebben. Maar dat is echt niet zo.

Lees hier meer over de ‘Zonnevechter’

Laat gerust een reactie achter onder deze blogpost – bedenk dat de toon van elk comment belangrijk is – zeker bij zo’n onderwerp als dit. Respect voor elkaar, de macht van het woord tegenover het hersenloos geweld.

Share