Liefde en schoonheid in het lijden

“Wij verafschuwden en verachtten Hem, een man van zorgen, vertrouwd met het bitterste verdriet. Wij keerden Hem de rug toe en keken de andere kant op als Hij langs kwam. Hij werd veracht en dat deed ons niets. Maar het was ons leed dat Hij droeg, ons lijden drukte Hem neer. Wij dachten dat Hij door God geslagen en vernederd was. Hij werd doorstoken en verbrijzeld ter wille van onze zonden. Hij werd zwaar gestraft zodat wij vrede konden hebben, Hij werd geslagen en daardoor werden wij genezen! Wij zijn het die als schapen afdwaalden! Wij verlieten Gods paden en gingen onze eigen weg. Desondanks legde God de schuld en zonden van ons allen op Hem! Hij werd in een hoek gedreven en mishandeld, maar zei geen woord. Hij was als een schaap dat voor de slacht weggebracht werd. Hij deed zijn mond niet open, zoals een lam stil is terwijl het geschoren wordt.” (Jesaja 53:3-7 Het Boek)

Onlangs stond ik er weer, in Volendam. Er is nu een gedenkteken met blauwe tegels, een mozaïek samengesteld uit pijn en liefde. Een eerbetoon aan het water dat dit vissersdorp eeuwenlang gevoed heeft, de blussende bondgenoot tegen het helse vuur in café De Hemel. Veertien jonge mensen kwamen in de vlammen om tijdens de nieuwjaarsbrand van 2000-2001. Hun dorpsgenoten dragen nog altijd de littekens op hun huid en in hun hart.

Wij zaten in de eerste week van 2001 bij de VVHS/BKV (later Ark Mission) in Amsterdam in de kantine, samen met een verdrietige collega uit Edam-Volendam. Iedereen was terneergeslagen. Nog nooit was een nieuw jaar zo donker begonnen.

Wij waren mensen van het Woord en het duurde niet lang voordat iemand bedacht dat we ‘iets voor Volendam’ moesten doen. Boekenmakers maken boeken. We gingen direct aan de slag en dat troostrijke boekje kwam er binnen een week.

Voordat we met ons ongevraagde drukwerk iets zouden ondernemen, belde ik Pastoor Berkhout van Volendam. “Ik vind het een mooi idee, maar heel protestants”, reageerde hij. “Wij denken nu alleen nog maar aan stille tochten. We branden een kaarsje, gaan naast iemand zitten.”

De pastoor was een lieve, wijze man. Wat later mocht ik hem interviewen. In zijn pastorie staarde ik naar een crucifix. Als protestant had ik geleerd dat ‘wij’ een leeg kruis en een leeg graf hadden… Een beeld van een doodgemartelde man aan een kruis trof je bij ons thuis niet aan.

Pastoor Berkhout vertelde over de jongeren die hij als baby gedoopt had. “Het zijn mooie kinderen”, verzuchtte hij. “En nu zit ik naast zo’n ziekenhuisbed bij een jongere met een geschonden gelaat. Ik moet me over mijn weerstand heenzetten. Ik wil bij hen zijn. En dan gebeurt er iets. Alsof ze transparant worden en ik naar binnen mag kijken…”

Hij wees op de crucifix en zei: “Christus heeft het lijden op zich genomen. ‘…een man van smarten en vertrouwd met ziekte, ja, als iemand, voor wie men het gelaat verbergt…’”

“Wij beseffen niet wat de hel is omdat we niet weten wat eenheid met God is. Christus heeft de absolute godverlatenheid aan het kruis ondervonden. Uit liefde, anders kun je dat niet begrijpen. Uit liefde is hij tot zonde geworden, om die zonde van ons te nemen zodat we met hem kunnen leven. Als je zo naar Christus kijkt, kun je liefde en schoonheid in het lijden ontdekken.”

Het werd heel stil in de pastorie. Deze protestant had geen woorden meer.

Kijk naar het beeld dat mijn broer Martin Abspoel aan Volendam schonk en lees deze woorden van pastoor Berkhout uit mijn interview voor het boek Vergelden of vergeven:

“Schoonheid kan de weg tot God zijn: de schoonheid van de natuur, de schoonheid van mensen, de schoonheid van beeldende kunst of muziek. Maar ik heb ook ontdekt dat in het lijden schoonheid kan schuilen. Ik denk aan een meisje dat door de brand ernstig geschonden is, óók in haar gezicht. Zij draagt dat lot met zo’n waardigheid, ontroerend gewoon. Je kunt zien dat de schoonheid van haar ziel doorbreekt. Dat is ook een weg tot God!”