Schitterend verliezen

En toen de Ander merkte dat Hij het gevecht niet kon winnen, sloeg Hij Jakob op de heup zodat het gewricht uit de kom schoot. Toen zei de Ander: ‘Laat Mij los, want het wordt dag.’ Maar Jakob hijgde: ‘Ik laat U niet los, voordat U mij hebt gezegend.’ ‘Hoe heet u?’ vroeg de Ander. ‘Jakob,’ was het antwoord. ‘Zo zult u niet langer heten,’ vertelde de Ander hem. ‘Voortaan heet u Israël, want u hebt met God en de mensen gestreden en overwonnen.’ Toen vroeg Jakob de Ander: ‘Wat is uw naam?’ ‘Dat moet u niet vragen,’ antwoordde de Ander. En Hij zegende Jakob daar. (Genesis 32:25-29 – Het Boek)

Zijn hele leven heeft Jakob gestreden om te winnen. Valsspelen hoorde daar bij, want deze man liet al vanuit de baarmoeder niet zomaar een ander voorgaan (hij hield naar verluidt bij de bevalling zijn iets eerder geboren tweelingbroer Esau bij de enkel vast). Maar nu stuit hij op een Ander met een hoofdletter. Wie was dat? Dat moet je dus niet vragen!

Maar ik heb wel een vermoeden. Zoals de bijbelvertalers kennelijk een vermoeden hebben wanneer zij hier bewust voor hoofdletters kiezen. Mijn antwoord is dat God hier aan Jakob een lesje leert in gunnen en in schitterend verliezen. Jakob is zijn hele leven vooral gericht op ‘hebben’. Hij is daarbij voortdurend in gevecht met zichzelf – doodsbang voor vergelding en stinkend jaloers op de zegen en voorspoed van de ander.

Ik ben opgegroeid in een Haarlemse volkswijk. Praatjes heb ik van jongs af aan al gehad, maar bij mij in de straat en bij ons op school was dat niet genoeg. Of koos ik de verkeerde vrienden en had ik me beter tot schaken en tekenen kunnen beperken? Gelukkig was ik klein, maar dapper. Ik was niet zo gauw de onderliggende partij en heb anderen wel opgedragen mij om genade te smeken. Natuurlijk liet ik dan direct los, want ik zat ook elke week op zondagsschool waar mijn eigen vader en moeder mooie bijbelverhalen vertelden aan de kinderen. Over Jakob en de engel, bijvoorbeeld.

Het probleem van veel gelovigen (nou ja, niet speciaal het probleem, maar wel een probleem) is dat zij vaak zo verknipt lezen. Een fragmentje hier, een citaatje daar – knip en plak en je hebt mooie teksten gevonden die passen bij jouw wens of mening. Lees die hele geschiedenis van Jakob, doe het! Het is geen grote moeite en je zult alles beter begrijpen in de juiste context zodat je ook opmerkelijke verbanden gaat zien.

Jakob moest en zou winnen. Altijd en overal. Hij kwam daar vaak mee weg, maar moest om in leven te blijven ook de benen nemen voor zijn woedende, bedrogen broer. Soms kreeg hij betaald met gelijke munt en werd de bedrieger zelf bedrogen. Niet dat Jakob daar veel van leerde.

Lelijke karaktertrekjes. Welk mens gaat daar niet mank aan? Mijn tweede naam is Jacobus. Ik heb geleerd dat je enorme winst kunt halen door schitterend te verliezen. Ik heb ontdekt dat genade niet wordt afgedwongen maar geschonken. Een andere Jakobus leerde mij dat geloof niets voorstelt zonder goede daden. Ik wil de Ander blijven zien in elk mens – zowel mijn medestrijder als tegenstander.

Toelichting van de maker bij het beeld – de tekst afkomstig van deze website – bekijk en beluister ook mijn video uit 2016 hieronder (als je zin, tijd en gelegenheid hebt…)

“Dit is Jakob, die volgens het Oude Testament worstelt met de Engel, maar ik denk dat hij hier vooral worstelt met zichzelf.” Karel Gomes zei dit in 2005, toen hij de laatste hand legde aan het grootste beeld dat hij voor de Bijbelse tuin achter de H. Joannes de Doperkerk had gemaakt. Het was kort na zijn 75ste verjaardag en hij wilde best even terugkijken op zijn onverwachte carrière als beeldhouwer. Want dat hij ooit zijn brood zou verdienen met kunst, had hij nooit gedacht. Zo’n leven stond in zijn jeugd, waarop de Tweede Wereldoorlog een groot stempel had gedrukt, ver van hem af. “Toen ik na de oorlog noodgedwongen een baantje moest aannemen kwam ik toevallig met boetseren in aanraking. Enkele mensen in mijn omgeving herkenden mijn talent. Via hen kwam ik terecht bij de Rijksacademie voor Beeldende Kunst. Zo werd de basis voor mijn loopbaan gelegd.” Karel Gomes manifesteerde zich als figuratief beeldhouwer volgens de middeleeuwse traditie. “Het beeld krijgt alle aandacht, de maker is nauwelijks belangrijk. Ik heb er geen woorden aan toe te voegen. Wie mijn beelden bekijkt moet ze op zijn eigen manier interpreteren.”