Tijdens de demonstraties waren ze vaker te zien, borden met het opschrift: ‘No planet B‘. Ondertussen speuren wetenschappers de hemel af naar een planeet die ‘aarde-achtig’ is en maken ze een vreugdedansje wanneer ze iets ontdekken wat daar misschien in de verste verte een heel klein beetje op lijkt. Maar stel dat ze zo’n planeet B zouden vinden, dan zijn we nog lang niet in staat om daar naartoe te reizen en het zou de problemen hier bij ons niet oplossen. Ik heb een leeftijd waarop ik cynisch zou kunnen denken: het zal mijn tijd wel duren. En ik heb daadwerkelijk een man van mijn leeftijd op Twitter zien reageren: “Zal mijn tijd wel duren!”
In vogelvlucht – het overview effect
Het is bekend dat astronauten, op weg in hun ruimtecapsule naar het dichtsbijzijde hemellichaam, vooral geraakt werden door de adembenemende schoonheid van onze eigen blauwe planeet. Het fenomeen wordt het ‘overview effect’ genoemd. Wanneer je gevlogen hebt, kun je dit gevoel – tot op zekere hoogte – herkennen. Zelf voel ik het altijd, een overweldigend gevoel van ontzag in combinatie met een besef van kwetsbare nederigheid. Wanneer je door het raampje over de wolken kijkt, de aarde onder je weg ziet draaien, besef je dat je iets ziet waar je eigenlijk ‘geen recht op hebt’. De vogels zijn gemaakt om te vliegen, wij hebben hun technieken gekopieerd om snel en gemakkelijk afstanden te overbruggen en krijgen daarmee ook het voorrecht om de aarde van bovenaf te zien.
Astronauten zijn tijdelijk gezegend met een nog hoger overzicht en die ervaring maakt een onvergetelijke indruk op hen. Ik neem hier maar even een stuk tekst over van de website Quartz:
“Je ontwikkelt een onmiddellijk wereldwijd bewustzijn, een mensgerichtheid, een intense ontevredenheid met de toestand van de wereld en een dwang om er iets aan te doen.”
Mitchell beschreef deze emotie als “onderling verbonden euforie” en verschillende andere astronauten hebben soortgelijke gevoelens van ontzag gemeld.
“Ik voelde dat de wereld gewoon… er was te veel doel, te veel logica,” zei astronaut Gene Cernan. “Het was te mooi om per ongeluk te gebeuren. Er moet iemand zijn die groter is dan jij en groter dan ik, en ik bedoel dit in spirituele zin, niet in religieuze zin. ”
Dit moment van ontzag heeft een permanent effect gehad op het leven van sommige astronauten. Charlie Duke, een maanmodulepiloot voor Apollo 16, werd christen na het zien van de aarde vanuit de ruimte; Jim Irwin van Apollo 15 werd predikant; Edgar Mitchell richtte het Noetic Institute op om veranderde bewustzijnstoestanden te onderzoeken; en Apollo 9-astronaut Russell Schweickart begon aan transcendente meditatie en wijdde zich aan vrijwilligerswerk.
Geen wegwerpaarde
Mijn dochter Sosha en haar vriend Daniël hebben onlangs hun opleiding Communicatie aan de CHE in Ede afgerond. Samen met andere familie en vrienden mochten we naar de documentaire komen kijken die zij als onderdeel van hun afstudeerproject gemaakt hadden. Ik zat er met grote trots en waardering naar te kijken, natuurlijk omdat ik hun (schoon)vader ben, maar ook omdat het allemaal zo mooi en aansprekend gemaakt was.
De documentaire was een reisverslag. Daniël en Sosha hebben in de zomer een treinreis door midden-Europa gemaakt en gingen op zoek naar mensen die op allerlei terreinen met ‘duurzaamheid’ bezig waren. Dat leverde interessante ontmoetingen en gesprekken op. Ik ga nog vragen of de documentaire online komt, dan zal ik er hier zeker aandacht aan besteden.
Geen of minder vleesconsumptie
De documentaire was op een leuke manier doorsneden met dialoogjes – de twee jonge documentairemakers stelden elkaar vragen over hoe ze over duurzaamheid dachten en wat we zouden kunnen doen om op een meer verantwoorde manier met schaarse middelen en energie om te kunnen gaan. Dit maakte hun verhaal nóg persoonlijker. De beelden waren ook gelardeerd met zelfgemaakte filmpjes van bevriende thuisblijvers die in de tussentijd bezig waren met een ‘no meat’ challenge.
Daniël en Sosha waren in die periode zelf begonnen met een vegetarische leefstijl en het was leuk om te zien hoe anderen een paar weken ook probeerden om vlees van het menu te schrappen. Voor de een viel dat mee en betekende deze proefperiode het begin van een blijvend veranderd eetgedrag, voor anderen was het een interessant experiment dat ze met moeite en een gevoel van zelfopoffering hebben volbracht.
Ik ben een vleeseter, maar wel steeds meer met een bezwaard geweten. Dierenleed is daarbij een factor, maar ik kan ook niet langer mijn ogen sluiten voor de grootschalige manier waarop de vleesindustrie werkt en kan niet doen of de misstanden mij totaal ontgaan. Voorlopig houd ik het, ook om gezondheidsredenen, bij behoorlijke vermindering van mijn vleesconsumptie. Een kleine stap, maar wel in de goede richting.
Inspirerende voorbeelden
Aan het einde van hun presentatie hebben Lydia en ik, met de ouders van Daniël, onze felicitaties en waardering voor het project van onze kinderen uitgesproken. Ik vertelde daarbij over een gesprek dat ik alweer een tijd geleden met Daniël en Sosha had aan de eetkamertafel van een studentenwoning. Ik vond dat ze wat bedrukt waren, somber naar de toekomst keken… Dat deed mij als vader pijn, eerlijk gezegd. Ik heb altijd een optimistisch toekomstbeeld gehad en dat wens ik mijn kinderen en hun leeftijdsgenoten ook toe. Maar er komt nu wel erg veel op de jonge generatie af en hun angsten en zorgen zijn te begrijpen.
Ik kan de uitdagingen niet wegnemen noch alle problemen oplossen. Ik heb alleen gezegd dat ik vanaf nu mijn best wil doen, zodat de verslechtering van ons leefmilieu ‘zo min mogelijk aan mij ligt’. Destijds wees ik hen ook op sympathieke projecten van jonge – succesvolle – ondernemers die duurzaamheid en rechtvaardigheid onderdeel van hun bedrijfsfilosofie en ondernemingsplan hebben gemaakt. Ik noemde Tom’s Shoes en Kiva en hun oprichters Blake Mycoskie en Jessica Jackley als inspirerende voorbeelden van maatschappelijk bewust en duurzaam ondernemen.
Nu weet ik niet of (en beweer ik niet dat) ik met dit gesprek bij hen een wissel heb omgezet, maar ik ben heel blij te zien dat Daniël en Sosha hun eigen professionele weg vinden en daarbij keuzes maken die passen bij hun duurzame en verantwoorde levensstijl. Nu zie ik hen zelf als inspirerende voorbeelden en moedig ik hen aan op deze weg.
Spreek je steun uit en volg goede voorbeelden
We hebben deze aarde in bruikleen, we moeten niet doen of denken dat we ongestraft onze gang kunnen blijven gaan met roofbouw en vervuiling. We mogen hier samen leven en zijn geroepen om er als tijdelijk beheerders het beste van te maken.
Ik kom uit een traditie waarin gesproken wordt over ‘een nieuwe hemel en een nieuwe aarde‘ en ik heb nog altijd mijn hoop gevestigd op een toekomst waarin alles volledig nieuw of perfect hersteld zal zijn. Ik geloof dus, maar niet in een mentaliteit van ‘na mij de zondvloed’. Ik schaam me voor mijn eigen bijdrage aan de vervuiling van de schepping, Ik probeer andere keuzes te maken en spreek me online (zie hieronder) en offline uit vóór de generatie die met onze oude problemen zit opgezadeld en die steeds luider en duidelijker van zich laat horen. Mijn steun en sympathie hebben jullie!
Als je – na dit lange verhaal – nog zin en tijd hebt… kijk dan naar dit interview met Arnold Schwarzenegger en Greta Thunberg. Mocht je denken dat het Zweedse meisje met de staartjes een gemanipuleerd slachtoffer van ‘de linkse kerk’ is, stel je beeld dan alsjeblieft bij en spreek je steun uit voor de generatie die met onze gezamenlijke shit zit opgescheept, het over een andere boeg wil gooien en schoon schip wil maken. Er is vooralsnog geen planeet B.
Paul Abspoel 
Planeet B zou ook geen oplossing zijn volgens mij – stel dat we een planeet vinden met dezelfde condities als de aarde – we zouden er een zelfde rotzooi van maken als we met de aarde hebben gedaan. We blijven nu eenmaal zelfzuchtige en hebberige wezens die altijd op zoek zijn naar meer. Heel generaliserend, maar kijk terug in de tijd en je ziet dat het waar is. We hebben niet veel geleerd over recht, gerechtigheid en verantwoordelijkheid in de afgelopen millennia.