VERDEEL EN HEERS [6/slot] Bijeenbrengen en verbinden

Dit is het zesde en laatste deel in mijn blogserie ‘Divide et Impera’ (Verdeel en heers). Ik heb in een aantal blogposts willen nadenken over populisme en polarisatie en deze onderwerpen zullen niet uit mijn hoofd en van dit blog verdwijnen, maar deze serie houdt hierbij op. Ik maak me geen illusies over het bereik of de impact van mijn woorden op dit kleine stukje van het internet, maar voor mij is het belangrijk me uit te spreken en deze ‘Vrijplaats’ te benutten voor de uitoefening van een kostbaar burgerrecht: de vrijheid van meningsuiting. Ik hoop dat jullie dit waarderen en stel reacties op prijs.

Goed politiek leiderschap

Ik erger me aan politici die niet proberen om groepen mensen met elkaar te verbinden en die zich niet inspannen om tegenstellingen te overbruggen. Ik wantrouw leiders die verschillen benadrukken en controverses opzoeken en uitvergroten. Ik wantrouw hen omdat ik vermoed dat zij doelbewust – uit eigenbelang en machtshonger – verdeeldheid zaaien, zondebokken aanwijzen en complexe onderwerpen reduceren tot simplificaties. Het verbaast me dat veel mensen in deze tijd voor populisten vallen en dat zij blijkbaar niet in de gaten hebben dat ze massaal misleid worden. Politici die beweren dat zij met trots populist zijn (want als je naar de mensen luistert ben je pas echt democratisch) hebben op z’n minst niet begrepen hoe een democratische rechtstaat werkt en wat goed politiek leiderschap vergt.

Houd in de gaten wie de media en de rechters de mond wil snoeren en je bent de populist al gauw op het spoor

Ondermijnend en onverantwoordelijk

Ons land is een constitutionele erfmonarchie met parlementaire democratie. De troon is bezet door erfopvolging en gelukkig functioneert dat in ons land al heel lang naar behoren en vormt het koningshuis een stabiele, verbindende factor in onze samenleving. De stemgerechtigden mogen periodiek meedoen aan verkiezingen en daarbij is onze vrijheid gegarandeerd. De regering is verantwoordelijk voor de wetgeving, het parlement controleert, de rechter is onafhankelijk en media mogen vrij informatie verzamelen, berichten doorgeven en meningen ventileren. Alle inwoners van dit land zijn beschermd door de grondwet en internationale wetten en afspraken die deze overstijgen (denk aan Europese wet- en regelgeving, maar ook aan de Mensenrechten die door de Verenigde Naties zijn vastgesteld). Maar ieders vrijheid is tevens begrensd door dezelfde wetgeving. Je mag een ander bijvoorbeeld niet zomaar belasteren of discrimineren. Je mag aanspraak maken op grondrechten maar het kan gebeuren dat deze met elkaar in conflict komen en dan hebben wij een onafhankelijke rechter die lastige juridische knopen kan doorhakken. Vrije media, onafhankelijke rechtspraak – het zijn verworvenheden die kostbaar zijn en die we allemaal behoren te verdedigen. Helaas merken we in onze tijd dat populistische politici juist deze instellingen verdacht maken en onder vuur nemen. Daarmee zijn zij in mijn ogen ondermijnend en onverantwoordelijk bezig. Houd in de gaten wie de media en de rechters de mond wil snoeren en je bent de populist al gauw op het spoor.

Kennis van zaken

Een echte politieke leider gaat niet bij elke kwestie een hoofdelijke stemming houden. Je bent op een bepaalde positie gekozen, daar neem je de verantwoordelijkheid en probeer je naar eer en geweten de belangen van jouw kiezers (en van alle anderen!) af te wegen. Soms moet je maatregelen steunen die niet populair maar wel noodzakelijk zijn. Ik ben daarom persoonlijk geen voorstander van een referendum omdat dit democratisch lijkt maar mensen belast met een simpele ja/nee keuze waarvan zij de gevolgen in veel gevallen niet goed kunnen overzien. Je kiest voor volksvertegenwoordigers omdat zij zich in complexe dossiers kunnen verdiepen, kennis van de wet behoren te hebben en met elkaar kunnen afwegen wat de consequenties van bepaalde besluiten en maatregelen zijn. Leg de bevolking voor of ze meer of minder belasting willen betalen en je kunt de uitslag raden. We kiezen als burgers juist mensen die kennis van zaken hebben en verder kunnen zien dan korte termijn belangen en die beslissingen over lastige onderwerpen kunnen plaatsen in een brede politieke en staatsrechtelijke context.

Niet heersen maar dienen

Een goede politieke leider zal – in mijn ogen – moeten proberen om steeds de belangen van zoveel mogelijk mensen te dienen en de eventuele schadelijke effecten van beslissingen voor minderheden tot het minimum te beperken. Als een politiek leider het over ‘het volk’ heeft, dan is dat een heel diverse groep en niet slechts dat deel van de bevolking dat hij denkt te vertegenwoordigen. Een goede leider wil niet heersen maar dienen.

Populisme in optima forma

Mensen die mij persoonlijk kennen en/of mijn activiteiten op internet volgen, weten wel dat ik christen ben. Het is voor mij niet te begrijpen dat er medechristenen zijn die populisten steunen. In het evangelie komen we de Romeinse machthebber Pilatus tegen die het volk laat kiezen tusser executie of vrijstelling van twee ter dood veroordeelden. Een van hen was Christus, de ander heette Barabbas. De uitslag van deze volksraadpleging is bekend, Jezus eindigde onschuldig aan het kruis. (Nou ja, eindigde – in de ogen van gelovigen was dit ook een nieuw begin). Pilatus liet het oordeel aan het volk over en waste zijn handen in ‘onschuld’. Dit is zwak, lafhartig en principeloos leiderschap – populisme in optima forma.

Bijeenbrengen en verbinden

Het leiderschap dat Jezus laat zien en ons ten voorbeeld houdt is dat van de goede herder. Mensen die vertrouwd zijn met bijbelse beeldspraak denken nu direct aan Psalm 23. Jezus spreekt zelf een gelijkenis uit over de herder en de schapen (de goede herder laat 99 schapen – de meerderheid – achter om dat ene verloren schaap op te zoeken en veilig terug te brengen in de schaapskooi!) en hij spreekt over mensen die niet het belang van de kudde op het oog hebben maar alleen komen om zichzelf te bevoordelen. Zij hebben eigenlijk geen hart voor de schapen, ze denken alleen aan zichzelf. Ik geloof dat echt leiderschap goed en genadig is, zoekt naar verbinding en herstel. Goed leiderschap heeft oog voor het belang van de enkeling, speelt bevolkingsgroepen niet tegen elkaar uit, maar brengt bijeen, zoekt naar vrede voor iedereen en heeft het belang van ‘de hele kudde’ op het oog. In plaats van een ‘verdeel en heers’ -strategie, kiest een goede leider voor bijeenbrengen en verbinden.