Laten we onze goede bedoelingen manifest maken

Een manifest voor een christendom zonder moslimhaat. Je zou zeggen: welk weldenkend mens kan daar tegen zijn? Ik las het prikkelende betoog (want dat is het bovenal) van de theoloog des Vaderlands, Janneke Stegeman, en de theoloog des Twitterlands, de alomtegenwoordige Alain Verheij. En tussen mijn gewone werkzaamheden door en in een enkel slapeloos uurtje heb ik over deze woorden zitten (en liggen) malen. Waarom moet ik ook altijd overal iets van vinden?

Het is belangrijk dat mensen zich uitspreken. De publieke discussie wordt steeds meer overstemd door grote bekken die oneliners en soundbites debiteren. Daar moet nuance en verdieping tegenover staan, anders zijn we een gemakkelijke prooi voor wolven en hyena’s. Maar ja, een beschaafd enerzijds-anderzijds debat – hoeveel kijkers trekt dat nog?

Ik waardeer de eerlijke zelfkritiek van mensen die ‘van het christendom houden’ en juich het toe dat zij het opnemen voor mensen met een andere religieuze levensovertuiging. Vrijheden zijn niet exclusief voor mensen die de dominante groep vormen – ware beschaving houdt rekening met andere meningen, ook met diepe overtuigingen van kleine minderheden (alles binnen de wet, zeggen we er dan netjes bij).

Het lijkt me dat een manifest meer moet zijn dan een polemisch pamflet. Wat ik nu lees is voor een belangrijk deel reactie op recente gebeurtenissen (een gesprek bij Pauw dat niet helemaal de gewenste wending nam – maar hé, er was in elk geval een gesprek!) en incidenten (iemand wordt ‘jongedame’ genoemd en een man met een mening blijkt seksistisch te zijn). Daarnaast worden er onderwerpen aangesneden die veel te groot en complex zijn voor een betoog in zeven punten. In goed Nederlands hebben we het dan over ‘sweeping statements’ en ik moet zeggen dat juist die ferme taal uitdaagt tot discussie, dus als dat de bedoeling was, dan is het stellig gelukt. Hoewel. Hoe lang zal dit manifest het gesprek van de dag zijn en hoeveel mensen nemen hier nu werkelijk kennis van? Hoeveel meningen worden er bijgesteld door deze polemische benadering?

Het kan niet anders of een dergelijk stuk moet diverse bochten afsnijden. Je kunt heel veel op het conto van ‘het christendom’ schrijven, maar je moet wel oppassen met een ‘weg met ons’-benadering. Goed om aan zelfkritiek te doen en elkaar in eigen kring de spiegel voor te houden, maar het zal toch niet de bedoeling zijn dat deelnemers aan het debat na afloop van de discussie vooral verder uit elkaar gedreven zijn.

Gisteravond luisterde (en keek) ik naar een uitzending van Dit is de dag waarin de opstellers van het manifest een toelichting mochten geven terwijl Gert Jan Segers van de ChristenUnie vanuit een andere studio een tegengeluid mocht laten horen. Prima natuurlijk, voor een opiniërend nieuwsprogramma.

De inbreng van Tijs van den Brink was begrijpelijkerwijze beperkt. Hij hield zich wat afzijdig omdat hij als presentator en (deels) onderwerp van discussie wat in een dubbelrol zat. De bijdrage van een andere studiogast (historicus Wim Berkelaar die nog aan tafel zat vanwege een eerder besproken onderwerp) was wel interessant, maar maakte het gesprek nog lastiger te voeren en te volgen. Ik had er gelukkig beeld bij, want dat kan tegenwoordig als je radio luistert via de smartphone.

Je moet niet te veel betekenis toekennen aan gezichtsuitdrukkingen (Tijs heeft van nature een wat bozige blik maar volgens mij is het een heel aardige kerel), maar ik vond de non-verbale communicatie van Gert Jan Segers veelzeggend. Misschien was hij zich niet bewust van de webcamera, maar als kijker zag je ook z’n felheid in het betoog. Hij wilde het duidelijk opnemen voor christenen die zich kritisch uit willen blijven spreken over extreme uitingen van de islam – zonder de verdenking van ‘moslimhaat’ op zich te laden.

En hier ligt wel een belangrijk punt. Ik vind ook dat Tijs van de Brink bij Pauw zijn kritische vragen (op zich allemaal terecht!)  even had moeten inslikken omdat er hier een ander groot thema aan de orde was: hoe serieus willen wij als gelovigen, als zonen en dochters van Abraham, genomen worden in de publieke media? Laten we het passeren als gelovigen als gewelddadige gekkies worden weggezet (het is niet de ergste vorm van lijden), of spreken we ons daar nu eens gezamenlijk tegen uit? Dat laatste was, meen ik, de bedoeling – maar het gesprek eindigde toch weer waar het begon: met mensen die elkaar niet echt genaderd waren (afgezien van tussentijdse excuses van Pauw die we wel serieus moeten nemen, al kon hij het aan het eind van de uitzending niet laten nog even een sneer te geven naar religie). Geen ramp dat Tijs in zijn kritische vragensteller-rol terugviel (gevalletje beroepsdeformatie), maar ik snap heel goed dat Gert-Jan Segers was gevraagd om de opstellers van het manifest van repliek te dienen. Het zou een langere uitzending met een rustiger tafelgesprek verdienen!

Maar goed. Een tv-uitzending. Een andere uitzending met dezelfde moslima die door de EO-directie van tv geweerd wordt. Een manifest dat de gemoederen niet tot bedaren brengt maar de discussie aanzwengelt. Een radio-uitzending om nog wat door te praten. Het zijn geen saaie dagen voor twitterend christelijk Nederland. Maar ik denk niet dat dit gesprek daarbuiten veel teweeg brengt. Nog minder indruk maken mijn woorden hier, dat weet ik ook wel. Maar ik hoop op meer nuance, meer diepgang, meer luisterende oren. Laten we onze goede bedoelingen manifest maken en oproepen tot meer begrip en minder polarisatie. Dat is een voorbeeld dat we in ieder geval zelf kunnen geven.