Hineni, hineni

“Als God naar Abraham vraagt, is die er helemaal voor God. En als Izak naar Abraham vraagt, is die er helemaal voor zijn zoon. Maar hoe is dat mogelijk?”

Het veelbesproken nieuwe (laatste?) album van Leonard Cohen You Want It Darker is de natuurlijke soundtrack voor het veelgelezen boek Here I Am van Jonathan Safran Foer. Het titelnummer van Cohens album is ijzingwekkend mooi. Hier staat een joodse man bij de finishlijn van zijn aardse bestaan en prevelt met doorleefde stem: “Hineni, hineni, I am ready my Lord.”

Ik ben aangekomen op pagina 125 van de Nederlandse vertaling Hier ben ik – en op dit punt houd ik even de adem en de pas in. Dat doe ik omdat ik dit boek niet alleen lees, maar met een paar mensen die ongezien met mij meelezen en die ik ook wil laten weten: hier ben ik – op deze cruciale pagina – met nog ruim 500 bladzijden te gaan.

Alles heeft met alles te maken

Het is niet de bedoeling elkaar het leesplezier te benemen door al te veel mee te delen over het landschap waar we doorheen reizen, over de zaken die we zien en de woorden die we horen.  Wat ik weet van reisgenoten die mij vooruitgesneld zijn, is dat het boek ze niet van het begin af aan bij de keel gepakt heeft. Misschien hielp het dat ik met naar beneden bijgestelde verwachtingen ging lezen, maar ik vind het tot dusver een boek dat net zo huiveringwekkend begint als het album van Cohen.

Volgens mijn vrouw zie ik overal verbanden, ook waar deze niet zijn, dus toen ik haar, mijn zwager en schoonzus aan de dinertafel vertelde dat de boektitel en het albumnummer voor mij alles met elkaar te maken hebben, werd ik vriendelijk toegelachen. Maar pagina 125 geeft mij groot gelijk: Hineni – hier ben ik – lees ik daar.
In mijn reactie op de eerste 50 bladzijden van het boek liet ik met omhaal van woorden weten dat ik wat verlegen was met mijn boekkeuze voor de ‘onderwaterleesclub’ (een geheim online genootschap waar slechts enkelingen als ondergedoken drenkelingen worden toegelaten). Ik heb op toiletdeuren, treinstoelen en bushokjes woorden en zinnen gelezen die niet voor herhaling vatbaar zijn – maar bijna al deze woorden zijn al voorbijgekomen als ik na 50 bladzijden mijn hoofd proestend boven water steek.  Heb ik nieuwe termen geleerd of dingen gelezen die ik nooit gedacht heb? Ik hoefde niets te googelen.

Deuropeningen, zondebokken en onschuldige slachtoffers

De zoekgeschiedenis van internetbrowsers spreekt boekdelen. Het geheugen van je smartphone registreert zonder oordeel wat er door jouw hoofd, hart en handen gaat. We geven signalen af aan de buitenwereld die pijnlijk terug kunnen keren als een ander, waarschijnlijk je levensgezel of een van je nazaten, vrijpostig gaat rondneuzen in je digitale verleden, of hier per ongeluk op stuit. Jacob en Julia, de hoofdpersonen uit Foers boek, kunnen je er alles over vertellen.

En daar sta je dan – met je broek op je hielen (letterlijk of figuurlijk) – terwijl iemand in de deuropening toekijkt en jij jezelf in blinde paniek afvraagt hoe lang dat al het geval is. Er zijn binnenwerelden die we liever niet op de buitengevel projecteren, er zijn gedachten die we met onze geliefden niet delen. Er is ontwapenende eerlijkheid. Natuurlijke geremdheid. Er is schuld, schande en schaamte. En er zijn tekortkomingen; hoge verwachtingen waaraan onmogelijk kan worden voldaan. You want it darker?

De zoon wordt klaargestoomd voor een rite de passage en doet als joodse jongen braaf wat van hem verwacht wordt. Hij leeft met schuld die niet de zijne is en accepteert gelaten z’n onverdiende straf. De jongste zoon is nog maar een kleuter maar ontroert door zijn pure wijsheid en ongeremde belangstelling. Hij ligt wakker van de dood en vraagt zich af waarom eekhoorns dikke staarten hebben. Het geschreeuw en glasgerinkel hebben hem uit zijn slaap gehouden en naar de huiskamerdeur geleid. Zijn vader tilt hem op, draagt hem de trap op – wanneer doe je dat voor het laatst? – en blijft geduldig in de deuropening staan.

“Pap?”

“Ik ben er nog.”

> Interview met de auteur over dit boek